Η πρώτη αναφορά της νόσου αυτής έγινε το 1935 στην ιατρική του ανθρώπου από τον Schnelleπου μελετούσε τα ορθοπεδικά προβλήματα της λεκάνης των νεογνών. Λίγο αργότερα, η νόσος αυτή άρχισε να απασχολεί και την κτηνιατρική κοινότητα ιδιαίτερα στους σκύλους που ανήκουν στις μεγαλόσωμες φυλές, των οποίων ο σκελετός αναπτύσσεται με ταχύ ρυθμό τους πρώτους μήνες της ζωής τους.
Πολλές πτυχές της δυσπλασίας του ισχύου στον σκύλο δεν έχουν ξεκαθαριστεί παρά τη πλούσια επιστημονική βιβλιογραφία γύρω από τη νόσο αυτή .
Υπάρχουν πολλές απόψεις σχετικά με την αιτιοπαθογένεια, οι περισσότεροι κτηνίατροι, όμως, συμφωνούν πως πρόκειται για μια κληρονομική και εξελικτική νόσο που έχει γενετικό υπόβαθρο. Εμφανίζεται συχνότερα σε σκύλους μεγαλόσωμων φυλών καθώς σε αυτούς είναι πιο εμφανείς οι προδιαθετικοί παράγοντες. Στους τελευταίους περιλαμβάνονται οι ισχυρές δυνάμεις στήριξης που επιβαρύνουν μια άρθρωση, η οποία δεν είναι πλήρως αναπτυγμένη και της οποίας ο αρθρικός χόνδρος δεν είναι ικανός να ανταπεξέλθει στις πιέσεις που δέχεται, το γεγονός της μικρότερης ταχύτητας ανάπτυξης των μυϊκών μαζών σε σχέση με τα ταχύτερα αναπτυσσόμενα οστά και το γεγονός ότι τους πρώτους μήνες της ζωής του κουταβιού, η άρθρωση του ισχύου είναι λίγο πολύ ασταθής επιτρέποντας μεγαλύτερο εύρος κινήσεων από το φυσιολογικό.
Επιπρόσθετα, έχουν ενοχοποιηθεί η υψιθερμιδική διατροφή, καθώς και τα συμπληρώματα ασβεστίου, καθώς υπάρχουν μελέτες που υποστηρίζουν πως ακόμα και οι χαμηλής ποιότητας σκυλοτροφές περιέχουν περισσότερο ασβέστιο από όσο χρειάζονται τα κουτάβια. Τέλος, η υπερβολική άσκηση των κουταβιών μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση κλινικών συμπτωμάτων σε όσα ζώα βέβαια έχουν την γενετική προδιάθεση για τη δυσπλασία του ισχύου.
Κλινική Εικόνα
Τα συμπτώματα που εμφανίζει ένας σκύλος με τη νόσο αυτή εξαρτώνται από την ηλικία του ζώου. Τα κουτάβια ηλικίας 4 με 8 μηνών εμφανίζουν απότομη εκδήλωση της νόσου. Χαρακτηριστική είναι η κίνηση των οπίσθιων άκρων κατά τον καλπασμό, στην οποία και τα δύο άκρα κινούνται ταυτόχρονα, όπως τρέχουν οι λαγοί, αντί της φυσιολογικής εναλλαγής στήριξης των οπίσθιων άκρων στο έδαφος. Χρειάζεται προσοχή σε αυτή την παρατήρηση, καθώς φυσιολογικά κουτάβια αρχίζουν με αυτό τον τρόπο το τρέξιμο, αλλά στη συνέχεια καθώς συνεχίζουν να καλπάζουν τα οπίσθια άκρα αρχίζουν και κινούνται ανεξάρτητα το ένα από το άλλο. Τα ασθενή κουτάβια παρουσιάζουν πόνο που εκδηλώνεται με χωλότητα και αφορά συνήθως μόνο το ένα οπίσθιο άκρο και μόνο σπάνια και τα δύο. Είναι διστακτικά στο να κινηθούν, έχουν λιγότερη όρεξη για παιχνίδι και παρουσιάζουν δυσκολία ιδιαίτερα στο ανέβασμα σκαλοπατιών. Επίσης, μετά από μια περίοδο κατάκλισης, εμφανίζουν πόνο και ανησυχία κατά την ανέγερση τους, ενώ και το βάδισμα τους είναι διστακτικό με τα οπίσθια άκρα τους σε προσαγωγή. Με την πάροδο του χρόνου παρατηρείται ατροφία των μυών της πυέλου και του μηρού, η οποία είναι εμφανής καθώς υπάρχει σαφής αντίθεση με τη φυσιολογική ή και αυξημένη ανάπτυξη των μυών των πρόσθιων άκρων. Τα κουτάβια έχουν κυρτωμένη τη ράχη, ενώ στις προχωρημένες περιπτώσεις, γίνεται αντιληπτός ένας χαρακτηριστικός ήχος κατά το βάδισμα, που παράγεται κατά την είσοδο και την έξοδο της κεφαλής του μηριαίου από την κοιλότητα της κοτύλης.
Όταν ο σκύλος είναι μεγαλύτερης ηλικίας, τότε η κλινική εικόνα είναι διαφορετική και οφείλεται στις χρόνιες εκφυλιστικές αλλοιώσεις της άρθρωσης του ισχίου, στην οστεοαρθρίτιδα που αναπτύσσεται και στον έντονο πόνο που τη συνοδεύει. Η χωλότητα αφορά συνήθως και τα δύο οπίσθια άκρα και εμφανίζεται μετά από παρατεταμένη ή έντονη άσκηση του ζώου. Όταν ο σκύλος βαδίζει παρατηρείται ταλάντευση του οπίσθιου τμήματος του σώματος. Το ζώο προτιμά να είναι σε κατάκλιση, σηκώνεται με δυσκολία και η ατροφία των μυών του είναι τόσο έντονη που φαίνεται η προβολή του μείζονα τροχαντήρα.
Στην ορθοπεδική κλινική εξέταση, ο κτηνίατρος διαπιστώνει άλγος κατά την απαγωγή των οπίσθιων άκρων και κατά την έλξη τους προς τα πίσω. Εκτός από το άλγος, κατά την περιστροφική κίνηση της άρθρωσης του ισχύου, διαπιστώνονται συχνά ήχοι τριβής. Γενικά, η άρθρωση είναι χαλαρή και διαπιστώνονται θετικά διάφορα ειδικά τεστ που κάνει ο κτηνίατρος, όπως η δοκιμήOrtolani, Hδοκιμή Bardenκαι το σημείο Barlow.
Διάγνωση
Η διάγνωση της δυσπλασίας του ισχίου έχει απασχολήσει έντονα την κτηνιατρική κοινότητα. Έχουν χρησιμοποιηθεί όλες σχεδόν οι γνωστές διαγνωστικές μέθοδοι που εφαρμόζονται στον άνθρωπο, όπως η αρθρογραφία, η υπερηχοτομογραφία, η θερμογραφία, το σπινθηρογράφημα, η αξονική και η μαγνητική τομογραφία. Ωστόσο, ο απλός ακτινογραφικός έλεγχος που είναι περισσότερο προσβάσιμος στην ελληνική κτηνιατρική πραγματικότητα παραμένει ικανοποιητικός και όταν διενεργείται σωστά, συνήθως είναι απόλυτα επαρκής για την τεκμηρίωση της νόσου.
Προκειμένου να είναι αξιόπιστος ο ακτινογραφικός έλεγχος για τη δυσπλασία του ισχίου, το ζώο πρέπει να υποβληθεί σε γενική αναισθησία, γεγονός που συνεπάγεται αυξημένο κόστος και μεγαλύτερη χρονική διάρκεια της εξέτασης. Υπάρχουν διάφορες απόψεις για την ηλικία του ζώου στην οποία πρέπει να διενεργείται ο ακτινολογικός έλεγχος της δυσπλασίας του ισχίου. Σύμφωνα με μια μελέτη στην οποία χρησιμοποιήθηκε μεγάλος αριθμός ζώων διαπιστώθηκε ότι σε σκύλους ηλικίας έξι μηνών η διάγνωση ήταν επιτυχής σε ποσοστό μόνο 25% των εξετασθέντων ζώων, σε ζώα ηλικίας 12 μηνών το ποσοστό επιτυχούς διάγνωσης ήταν 70%, σε ζώα ηλικίας 18 μηνών ήταν 78%, σε ζώα ηλικίας 24 μηνών το ποσοστό ήταν 95% και σε ζώα ηλικίας 36 μηνών το ποσοστό ήταν 98%. Αυτό σημαίνει με απλά λόγια πως αν ένα κουτάβι 9 μηνών ελεγχθεί ακτινολογικά για δυσπλασία ισχίου και το αποτέλεσμα είναι αρνητικό, δεν μπορεί να αποκλειστεί η εμφάνιση της νόσου σε μεγαλύτερη ηλικία. Μια καλή πρακτική είναι να ελέγχονται τα ζώα στην ηλικία των 2 ετών και αν σε αυτή την ηλικία δεν υπάρχει καμιά ακτινολογική ένδειξη δυσπλασίας, τότε μπορεί να καθησυχαστεί ο ιδιοκτήτης, διότι πλέον είναι πολύ σπάνιο να εμφανίσει τη νόσο.
Η εξέταση γίνεται με χορήγηση γενικής αναισθησίας. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι τοποθέτησης του ζώου για ακτινογράφηση, ο επικρατέστερος είναι ο εξής :
Το αναισθητοποιημένο ζώο συγκρατείται σε ύπτια θέση με σάκους άμμου στα πλάγια του σώματος του. Τα άκρα συλλαμβάνονται από τους ταρσούς και συγκρατούνται σε έκταση προς τα πίσω. Η έλξη που ασκείται με την έκταση των άκρων θα πρέπει να είναι όση το επιτρέπει η δυνατότητα έκτασης των μυών. Τέλος κατά τη συγκράτηση των άκρων, αυτά θα πρέπει να στρέφονται ελαφρώς προς τα έσω, μέχρις ότου οι επιγονατίδες προβληθούν σε κεντρική θέση μέσα στην τροχιλία. Η ακτινογραφούμενη περιοχή θα πρέπει να εκτείνεται από τις πτέρυγες του λαγόνιου οστού και μέχρι κάτω από τις αρθρώσεις του γόνατου.
Προκειμένου να αξιολογηθεί μια ακτινογραφία ισχύου για δυσπλασία, είναι απαραίτητο να είναι απόλυτα συμμετρική. Παρακάτω αναφέρονται τα χαρακτηριστικά ενός συμμετρικού ακτινογραφήματος ισχύου. Για την ερμηνεία των ανατομικών όρων, οι αναγνώστες θα πρέπει να ανατρέξουν σε άρθρα ανατομικής του σκύλου.
Τα χαρακτηριστικά μιας συμμετρικής ακτινογραφίας λεκάνης είναι τα εξής :
1) Η επιγονατίδα πρέπει να είναι σε κεντρική θέση μέσα στην αύλακα της τροχιλίας.
2) Τα άκρα πρέπει να είναι παράλληλα μεταξύ τους και προς τη μέση γραμμή.
3) Οι πτέρυγες του λαγονίου πρέπει να είναι ομοιόμορφες και να έχουν το ίδιο πλάτος.
4) Τα θυροειδή τρήματα των 2 ημιμορίων πρέπει να είναι ομοιόμορφα και να έχουν το ίδιο μέγεθος.
5) Η κοιλότητα της πυέλου πρέπει να απεικονίζεται κυκλική και όχι ωοειδής.
6) Οι μείζονες τροχαντήρες, δεξιός και αριστερός πρέπει να απεικονίζονται με ομοιόμορφο τρόπο.
7)Η ηβική σύμφυση θα πρέπει να απεικονίζεται σε κεντρική θέση.
8) Το πεϊκό οστό θα πρέπει να απεικονίζεται σε κεντρική θέση.
9) Η ευθεία που ενώνει την προβολική απεικόνιση των ακανθωδών αποφύσεων των οσφυϊκών και των ιερών σπονδύλων επεκτεινόμενη προς τα πίσω πρέπει να διέρχεται από την ηβική σύμφυση.
10) Οι ιερολαγόνιες αρθρώσεις πρέπει να είναι συμμετρικές.
11) Η απόσταση της εγκάρσιας απόφυσης του τελευταίου οσφυϊκού σπονδύλου από το πρόσθιο χείλος της πτέρυγας του λαγονίου πρέπει να είναι η ίδια και στα 2 ημιμόρια.
Επομένως, ο κτηνίατρος οφείλει να ελέγξει την καταλληλότητα της ακτινογραφίας σύμφωνα με τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Στην περίπτωση που αυτή δεν είναι απόλυτα συμμετρική, θα πρέπει να γίνει επανάληψη της ακτινογράφησης του ζώου.
Από τη στιγμή που υπάρχει μια συμμετρική ακτινογραφία ισχύων, ο κτηνίατρος θα προχωρήσει στην αναζήτηση στοιχείων δυσπλασίας. Υπάρχουν πολλές αναφορές που στηρίζονται σε πληθώρα επιστημονικών δημοσιεύσεων. Τα πιο σημαντικά σημεία αξιολόγησης μιας ακτινογραφίας για δυσπλασία του ισχύου είναι τα παρακάτω :
- 1)Η γωνία Norbergσε κάθε άρθρωση του ισχίου ορίζεται ως η γωνία που σχηματίζεται από την ευθεία που ενώνει το κέντρο της κεφαλής των δύο μηριαίων οστών και τις ευθείες που φέρονται από αυτό προς τη σύστοιχη πρόσθια γωνία της κοτύλης.
- 2)Το εύρος της πρόσθιας μοίρας του μεσάρθριου διαστήματος, το οποίο εκτιμάται με βάση την απόσταση του κέντρου της κεφαλής από το ραχιαίο προβολικό χείλος της κοτύλης.
- 3)Το πρόσθιο και έξω χείλος της κοτύλης (πρόσθια γωνία της κοτύλης) σε μία ασταθή άρθρωση, φορτίζεται πολύ περισσότερο, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη νέου οστού στη θέση αυτή, ώστε να δίνεται η εικόνα διπλού χείλους.
- 4)Το οστό κάτω από τον αρθρικό χόνδρο της πρόσθιας μοίρας της κοτύλης απεικονίζεται φυσιολογικά με αυξημένη πυκνότητα (εντονότερο λευκό χρώμα), λόγω της συμμετρικής και ομοιόμορφης επιβάρυνσης του από την πίεση της κεφαλής του μηριαίου που ασκείται σε αυτό, εξαιτίας του βάρους του σώματος. Όμως, σε περίπτωση χαλαρής άρθρωσης με διαλείπων εξάρθρημα, ασκείται ακόμα μεγαλύτερη πίεση σε αυτό, με αποτέλεσμα την πάχυνση του οστού κάτω από το χόνδρο.
- 5)Η μορφολογία της κεφαλής και του αυχένα του μηριαίου οστού, καθώς σε ένα δυσπλαστικό ισχίο, η κεφαλή χάνει την καμπυλότητα της και γίνεται περισσότερο επίπεδη και ο αυχένας του μηριαίου γίνεται περισσότερο φαρδύς από το φυσιολογικό.
- 6)Γραμμή Morganείναι η γραμμοειδής σκίαση στην οπίσθια και έξω επιφάνεια του αυχένα του μηριαίου και υποδηλώνει την ανάπτυξη οστεοφύτων στη θέση αυτή. Η γραμμή Morganαπεικονίζεται σταθερά σε δυσπλαστικά ισχία και οφείλεται στη διέγερση του οστού στις θέσεις πρόσφυσης του αρθρικού θύλακα, λόγω της υπερκινητικότητας του άνω άκρου του μηριαίου οστού.
Κατά καιρούς έχουν περιγραφεί περισσότερα στοιχεία αξιολόγησης μιας ακτινογραφίας ισχύων για δυσπλασία, αλλά τα ανωτέρω είναι τα περισσότερα αντικειμενικά. Διάφοροι κτηνιατρικοί σύλλογοι ανά την υφήλιο έχουν δημιουργήσει συγκεκριμένα πρωτόκολλα αξιολόγησης με ποικίλες διαβαθμίσεις. Στην ελληνική βιβλιογραφία υπάρχει δημοσιευμένο ένα πρωτόκολλο ελέγχου αλλοιώσεων δυσπλασίας, όπου βαθμολογούνται κάθε μία από τις παραπάνω έξι παραμέτρους από το 0 έως το 5, όπου 0 είναι το φυσιολογικό ισχύο και 5 το ισχύο με έντονη δυσπλασία (Δεσίρης, Πατσίκας, 1996).
Η διεθνής κυνολογική ομοσπονδία – FCI- χρησιμοποιεί μία κλίμακα ,A, B, C, D, Eόπου το Α είναι το ισχύο χωρίς κανένα σημάδι δυσπλασίας (nosigns), Bτο σχεδόν φυσιολογικό ισχύο (nearlynormal), Cτο ισχύο με μικρού βαθμού δυσπλασία (mildHipDysplasia), Dτο ισχύο με μέτριου βαθμού δυσπλασία (moderateHipDysplasia) και Ε το ισχύο με μεγάλου βαθμού δυσπλασία ( severeHipDysplasia).
Κάθε κτηνίατρος μπορεί να ελέγξει το σκύλο σας και να εκδώσει πιστοποιητικό. Όμως, αν το χρειάζεστε για χρήση σε εκθέσεις, θα πρέπει να επικοινωνήσετε με τον Κυνολογικό Όμιλο Ελλάδας για να σας προμηθεύσει με τη λίστα των κτηνιάτρων της FCI που έχουν δικαίωμα να χορηγούν τα επίσημα πιστοποιητικά για τη δυσπλασία του ισχύου.
Πρόγνωση
Hπρόγνωση της νόσου είναι από επιφυλακτική έως κακή, αφού στις βαριές περιπτώσεις είναι αναγκαίες οι εξειδικευμένες χειρουργικές επεμβάσεις, που πρέπει να συνοδεύονται από φυσικοθεραπείες. Σε κάθε περίπτωση τα ζώα αυτά πρέπει να αποκλείονται από την αναπαραγωγή.
Θεραπεία
Η θεραπεία διακρίνεται σε συντηρητική και σε χειρουργική. Η πρώτη εφαρμόζεται στα αρχικά στάδια της νόσου και συνίσταται στον περιορισμό των κινήσεων του ζώου, τη μείωση του σωματικού βάρους και τη χορήγηση ειδικής δίαιτας και αναλγητικών και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων. Οι χειρουργικές επεμβάσεις διακρίνονται σε αυτές που έχουν στόχο την ανακούφιση από τον πόνο και σε αυτές που αποσκοπούν στη διόρθωση των οστικών ανωμαλιών, ώστε να υπάρξει αντιστοιχία στις αρθρικές επιφάνειες της άρθρωσης του ισχίου. Στις πρώτες περιλαμβάνονται η χειρουργική επέμβαση της εκτομής του κτενίτη μυός και η επέμβαση της εκτομής της κεφαλής και του αυχένα του μηριαίου οστού. Στις τελευταίες περιλαμβάνονται η οστεοτομή της πυέλου, η οστεοτομή του μηριαίου οστού και η ολική αντικατάσταση της άρθρωσης του ισχύου, ολική αρθροπλαστική. Πρόκειται για εξειδικευμένες επεμβάσεις που γίνονται από ορθοπεδικούς κτηνίατρους και έχουν μεγάλο κόστος.
Εικόνα 1. Ακτινογραφική απεικόνιση ισχύου φυσιολογικού σκύλου.
Εικόνα 2. Ακτινογραφική απεικόνιση ισχύου σε σκύλο με δυσπλασία.
Εικόνα 3. Η γωνία Nordberg αποτελεί μια αντικειμενική παράμετρο ακτινολογικής αξιολόγησης ενός ισχύου για δυσπλασία.
