Η οπλή των ιπποειδών είναι μία πολύ σημαντική ανατομική μονάδα που στο εσωτερικό της υπάρχουν διάφορα όργανα που συνεργάζονται αρμονικά έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η γεμάτη χάρη κίνηση ενός οργανισμού πολλών κιλών.
Στο τελευταίο τμήμα του προηγούμενου άρθρου έγινε αναφορά στη δομή του πέλματος και της χελιδόνας της οπλής. Η χελιδόνα έχει σημαντικό ρόλο στην απορρόφηση των κρούσεων που δέχεται η οπλή κατά την στήριξη του βάρους του σώματος, καθώς η μαλακή σύστασή της, την κάνει ευπίεστη και λειτουργεί περίπου όπως οι αναρτήσεις του αυτοκινήτου για την απορρόφηση των κραδασμών.
Στο εσωτερικό της οπλής περιέχονται μεταξύ των άλλων και τα όργανα απορροφήσεως των κρούσεων, τα οποία είναι το δακτυλικό υπόθεμα και οι πλάγιοι χόνδροι της οπλής. Οι τελευταίοι είναι κλεισμένοι κατά το μεγαλύτερο μέρος τους στην οπλή, ενώ εξέχουν λίγο έξω από αυτή.
Το δακτυλικό υπόθεμα αποτελεί ινοελαστικό σώμα με σφηνοειδές σχήμα, που βρίσκεται ραχιαίως της χελιδόνας, δηλαδή αμέσως πάνω από αυτήν στο εσωτερικό της οπλής. Εμφανίζει τέσσερις επιφάνειες, (άνω, κάτω, έσω και έξω επιφάνεια), μία βάση και μία κορυφή.
Η άνω επιφάνεια αντιστοιχεί στον τένοντα του εν τω βάθει καμπτήρα των φαλάγγων μυός.
Η κάτω επιφάνεια προσαρμόζεται στην εσωτερική, δηλαδή την άνω επιφάνεια της χελιδόνας, της οποίας αποτελεί το αποτύπωμα (εκμαγείο). Η μέση αύλακα της επιφάνειας αυτής, που αντιστοιχεί στην άκανθα της ακρολοφίας, διαιρεί το δακτυλικό υπόθεμα σε δύο μοίρες, στη έξω πλάγια και στην έσω πλάγια μοίρα. Καθεμία από τις μοίρες αυτές απολήγει προς τα πίσω, αντίστοιχα προς τη βάση του υποθέματος με ένα όγκωμα, που λέγεται βολβός του δακτυλικού υποθέματος.
Οι πλάγιες επιφάνειες, έσω και έξω έρχονται σε επαφή με τους πλάγιους χόνδρους της οπλής.
Η βάση στρέφεται προς τα πίσω και είναι σε ένα βαθμό υποδόρια, ενώ η κορυφή είναι προσκολλήμένη στην κατάφυση του τένοντα του εν τω βάθει καμπτήρα και στην κάτω επιφάνεια της τρίτης φάλαγγας.
Όπως αναφέρθηκε, το δακτυλικό υπόθεμα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο κατά τη στήριξη του άκρου στο έδαφος. Συγκεκριμένα, είναι ελαστικό και συμπιέζεται πάνω στη χελιδόνα και το πέλμα της οπλής από το βάρος του σώματος. Εξαιτίας της συμπίεσης αυτής, διατείνονται προς τα πλάγια και τα δύο παραπάνω ελαστικά και ευπίεστα όργανα, δηλαδή η χελιδόνα και το δακτυλικό υπόθεμα και απωθούν προς την ίδια κατεύθυνση και τους πλάγιους χόνδρους και μέσω αυτών τις πλάγιες μοίρες της οπλής. Τα παραπάνω συνεπάγονται την ελαφρά διαστολή της οπλής με αποτέλεσμα τη μερική απορρόφηση των κρούσεων και την προστασία των ευαίσθητων οργάνων που περιέχονται στην οπλή.
Οι πλάγιοι χόνδροι της οπλής, δηλαδή ο έσω και ο έξω αποτελούν ρομβοειδή και κυρτωμένα χόνδρινα πέταλα, που εκτείνονται προς τα άνω των αντίστοιχων γωνιών της τρίτης φάλαγγας, ενώ είναι κλεισμένα κατά το μεγαλύτερο μέρος τους μέσα στην οπλή. Όμως, εξέχουν σε αρκετή έκταση πάνω από το άνω χείλος της οπλής, ώστε να καθίστανται ψηλαφητοί. Η εξωτερική επιφάνεια των πλάγιων χόνδρων είναι κυρτή και καλυμμένη από το υποδερμάτιο πέταλο της οπλής για την κλεισμένη σ' αυτήν μοίρα τους και από το ίδιο πέταλο του δέρματος για την εκτός της οπλής μοίρας. Αντίθετα η εσωτερική επιφάνειά τους είναι κοίλη και καλύπτει και καλύπτει προς τα εμπρός το σύστοιχο πλάγιο σύνδεσμο της κάτω μεσοφαλαγγικής διάρθρωσης και προς τα πίσω το δακτυλικό υπόθεμα.
Οι πλάγιοι χόνδροι της οπλής παρουσιάζουν πολυάριθμα τρήματα, διαμέσου των οποίων περνούν αναστομωτικοί φλεβικοί κλάδοι που συνδέουν τις επιπολής με τις εν τω βάθει φλέβες της τρίτης φάλαγγας. Η σύσταση των πλάγιων χόνδρων είναι κυρίως ινώδης χόνδρος.
Εκτός από τα όργανα απορροφήσεως των κρούσεων, στο εσωτερικό της οπλής υπάρχουν μορφώματα του σκελετικού, νευρομυϊκού και αγγειακού συστήματος.
Εικόνα 1. Ραχιαία επιφάνεια της οπλής και του χορίου. (Jean-Marie Denoix –
- "The Equine Distal Limb")
Η ανατομική περιγραφή της οπλής θα ολοκληρωθεί με μια σύντομη αναφορά στα μορφώματα του σκελετικού, νευρομυϊκού και αγγειακού συστήματος, που υπάρχουν μέσα στην οπλή.
Όπως έχει αναφερθεί, στο εσωτερικό της οπλής υπάρχουν η τρίτη φάλαγγα, το έλασσων σησαμοειδές οστό και η κάτω μεσοφαλαγγική διάρθρωση.
Η τρίτη φάλαγγα (pedal bone, coffin bone), εμφανίζει τρεις επιφάνειες, την πρόσθια, την άνω και την κάτω. Η πρόσθια ή ραχιαία επιφάνεια είναι κυρτή σε εγκάρσια γραμμή, λοξή από άνω προς τα κάτω και εμπρός και διάτρητη από αγγειακά τρήματα διάφορης διαμέτρου. Από τα τρήματα αυτά περνάνε σημαντικά αγγεία. Σε κάθε πλάγιο παρουσιάζει την οριζόντια ραχιαία αύλακα, που αρχίζει οπισθίως από την ομοπλάγια γωνία της φάλαγγας και απολήγει προσθίως σε ευρύ αγγειακό τρήμα (εικόνα 1,2 ).
Η άνω ή αρθρική επιφάνεια συντάσσεται με την αρθρική επιφάνεια του κάτω άκρου της δεύτερης φάλαγγας και εμφανίζει δύο γληνοειδείς κοιλότητες που χωρίζονται με μία μέση ακρολοφία. Το άνω χείλος της τρίτης φάλαγγας χωρίζει την πρόσθια από την άνω επιφάνεια. Στο μέσο του υψώνεται μια τριγωνική απόφυση, η πυραμοειδής απόφυση, στην οποία καταφύεται ο τένοντας του προσθίου εκτείνοντος τις φάλαγγες μυός.
Η κάτω επιφάνεια είναι κοίλη και διαιρείται σε δύο άνισες μοίρες από τη μηνοειδή ακρολοφία, που εκτείνεται από τη μία ως την άλλη γωνία της τρίτης φάλαγγας, σαν μία αγκύλη ανοιχτή προς τα πίσω. Η περιοχή της επιφάνειας αυτής που βρίσκεται προσθίως της μηνοειδούς ακρολοφίας είναι πορώδης και αντιστοιχεί στο πέλμα της οπλής. Στην περιοχή που βρίσκεται οπισθίως της ακρολοφίας, καταφύεται ο τένοντας του εν τω βάθει καμπτήρα των φαλάγγων μυός. Η τελευταία αυτή περιοχή εμφανίζει σε κάθε πλάγιο την παλαμιαία αύλακα, που απολήγει προς τα εμπρός στο ευρύ παλαμιαίο τρήμα, δηλαδή στην είσοδο του παλαμιαίου πόρου. Ο πόρος αυτός εισδύει στο εσωτερικό του οστού.
Εκτός από το οστό της τρίτης φάλαγγας, υπάρχει και το έλασσων σησαμοειδές οστό (navicular bone), το οποίο αποτελεί το επίκεντρο των παθολογικών διεργασιών που συμβαίνουν στην παθογένεια μιας αρκετά συχνής ορθοπεδικής νόσου των ίππων, της ποδοτροχηλίτιδας (navicular disease).
Το οστό αυτό είναι αποπλατυσμένο από άνω προς τα κάτω και με το μεγάλο άξονά του διαταγμένο εγκάρσια και βρίσκεται οπισθίως της τρίτης φάλαγγας. Παρουσιάζει δύο επιφάνειες. Η άνω ή αρθρική επιφάνεια συμπληρώνει προς τα πίσω την αντίστοιχη επιφάνεια της τρίτης φάλαγγας έχοντας την ίδια διαμόρφωση. Η κάτω επιφάνεια χρησιμεύει για την ολίσθηση του τένοντα του εν τω βάθει καμπτήρα των φαλάγγων μυός.
Στο εσωτερικό της οπλής βρίσκεται επίσης η κάτω μεσοφαλαγγική διάρθρωση, η οποία ανήκει στις κονδυλοειδείς διαρθρώσεις και στην οποία συντάσσονται η δεύτερη με την τρίτη φάλαγγα. Οι αρθρικές επιφάνειες είναι : η κάτω αρθρική επιφάνεια της δεύτερης φάλαγγας, που αποτελείται από δύο κονδύλους και μια μέση αύλακα και η άνω επιφάνεια της τρίτης φάλαγγας, που συμπληρώνεται προς τα πίσω με την άνω επιφάνεια του σησαμοειδούς οστού. Η σύνδεση της δεύτερης με την τρίτη φάλαγγα διασφαλίζεται με τον ινώδη θύλακο και τους συνδέσμους που τον ενισχύουν, δηλαδή τους παλαμιαίους, πλάγιους και πρόσθιους συνδέσμους.
Η νεύρωση της οπλής επιτυγχάνεται στα πρόσθια άκρα με το έσω και το έξω παλαμιαίο δακτυλικό νεύρο και στα οπίσθια άκρα με το έσω και το έξω πελματιαίο δακτυλικό νεύρο. Αντίστοιχα ονόματα έχουν και οι αρτηρίες και οι φλέβες της οπλής, οι οποίες σε πολλά σημεία συμπορεύονται με τα αντίστοιχα νεύρα, σχηματίζοντας τα νευραγγειακά δεμάτια. Οι αρτηρίες προμηθεύουν τους ιστούς στους οποίους καταλήγουν με οξυγόνο και απαραίτητα θρεπτικά συστατικά , ενώ οι φλέβες τους απαλλάσουν από τα τοξικά προϊόντα του μεταβολισμού. Τέλος με τα νεύρα επιτυγχάνεται η αισθητικότητα της οπλής και σε συνδυασμό με τους τένοντες και τους μύες η κινητικότητα του άκρου.
Eικόνα 2. Η τρίτη φάλαγγα του δακτύλου του αριστερού πρόσθιου άκρου ίππου. Πλάγια όψη. 1) πρόσθια (ραχιαία) επιφάνεια, 2) κάτω χείλος, 3) κοίλωμα για την πρόσφυση συνδέσμων, 4) ραχιαία αύλακα, 5) άνω (αρθρική) επιφάνεια σησαμοειδούς οστού, 6) έσω κάτω παλαμιαία απόφυση, 7) έσω άνω παλαμιαία απόφυση, 8) άνω (αρθρική) επιφάνεια, 9) άνω χείλος, 10) πυραμοειδής απόφυση.
Εικόνα 3. Η τρίτη φάλαγγα του δακτύλου του αριστερού προσθίου άκρου ίππου. Κάτω (παλαμιαία) επιφάνεια. 1) κάτω επιφάνεια σησαμοειδούς οστού, 2) έσω κάτω παλαμιαία απόφυση, 3) παλαμιαία αύλακα, 4) παλαμιαίο τρήμα, 5) μηνοειδής ακρολοφία, 6) περιοχή καταφύσεως του εν τω βάθει καμπτήρα των φαλάγγων μυός, 7) κάτω (παλαμιαία) επιφάνεια.
Εικόνα 4. Αρτηριογράφημα της οπλής. Η ακτινογράφηση έγινε μετά την έγχυση στις αρτηρίες σκιαγραφικής ουσίας.
