Το γαιδούρι ή όνος, όπως είναι η επιστημονική του ονομασία είναι ένα ξεχωριστό ζώο, το οποίο έχει ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα μας, καθώς στο παρελθόν, ο αριθμός τους ήταν ιδιαίτερα μεγάλος. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία (FAO 2004) το 1950 υπήρχαν 450.000 όνοι στη χώρα μας, ενώ το 2004 ο αριθμός τους μειώθηκε στις 68.000.
Ο όνος είναι διαφορετικό είδος ζώου από τα άλογα (ο ίππος έχει 64 χρωματοσώματα, ο όνος 62) και διαφέρει από άποψη ανατομίας και φυσιολογίας σε αρκετά σημεία από αυτά, γεγονός που πρέπει να έχουν στο μυαλό τους τόσο οι κτηνίατροι όσο και οι ιδιοκτήτες αυτών των υπέροχων ζώων.
Η γενική κτηνιατρική κλινική εξέταση είναι από τα πρώτα πράγματα που κάνει ο κτηνίατρος που έχει κληθεί να δει ένα ζώο. Βέβαια η Vethelp προτείνει σε όλους τους ιδιοκτήτες όνων να εξοικειωθούν με την εκτίμηση των βασικών παραμέτρων υγείας του ζώου τους. Με αυτό τον τρόπο θα υπάρχουν στοιχεία αναφοράς για το συγκεκριμένο ζώο και αυτό θα είναι εξοικειωμένο με τους χειρισμούς που θα κάνει ο κτηνίατρος όταν το εξετάσει.
Η κλινική εξέταση αρχίζει με την επισκόπηση του ζώου, δηλαδή με την παρατήρηση από απόσταση. Ο υγιής όνος είναι ζωηρός, έχει τα αυτιά τεντωμένα και τα κινεί για να εντοπίσει την προέλευση των περιβαλλοντικών ήχων. Στηρίζεται στα τέσσερα άκρα του σταθερά, το τρίχωμα είναι καθαρό, λείο και δεν υπάρχουν περιοχές με τριχόπτωση ή πληγές. Τα μάτια είναι φωτεινά, τα βλέφαρα ανοικτά και δεν υπάρχουν εκκρίσεις. Οι μυκτήρες του ζώου είναι ίδιου μεγέθους χωρίς εκκρίσεις και όταν το ζώο είναι ήρεμο δεν πρέπει να είναι διεσταλμένοι.
Στη συνέχεια παρατηρούμε το ζώο κατά την κίνηση. Το υποβάλλουμε σε βάδισμα και τροχασμό τόσο σε ευθεία όσο και σε κύκλο για να ανιχνεύσουμε περιστατικά ήπιας χωλότητας. Κατόπιν εκτιμούμε τη θρεπτική κατάσταση και το βάρος του ζώου. Οι όνοι κατατάσσονται σε 5 βαθμίδες θρεπτικής κατάστασης με ιδανική την 3η. Αναλυτικά οι βαθμίδες θρεπτικής κατάστασης έχουν ως εξής :
Βαθμίδα 0 : Απίσχνανση. Ο λαιμός είναι αδύνατος, οι πλευρές διαγράφονται καθαρά η κάθε μία κατά την επισκόπηση, η λεκάνη έχει γωνίες, τα καπούλια είναι βαθουλωμένα, το δέρμα είναι τεντωμένο και υπάρχει βαθιά κοιλότητα στη βάση της ουράς.
Βαθμίδα 1 : Κακή . Ο λαιμός είναι στενός, οι πλευρές διαγράφονται καλά, το δέρμα είναι χαλαρό πάνω στα οστά και η λεκάνη διαγράφεται έντονα.
Βαθμίδα 2 : Αδύνατη . Ο λαιμός έχει στενή βάση, αλλά είναι συμπαγής, χωρίς αναπτυγμένους τραχηλικούς μύες. Οι πλευρές ίσα ίσα που διαγράφονται, η ράχη καλύπτεται από μυϊκές μάζες, αλλά είναι εύκολα ψηλαφητή. Οι πλευρές των καπουλιών είναι επίπεδες και υπάρχει μικρή κοιλότητα στη βάση της ουράς.
Βαθμίδα 3 : Καλή . Ο λαιμός έχει συμπαγή βάση, οι μύες του τραχήλου είναι αναπτυγμένοι, οι πλευρές καλύπτονται από μυϊκές μάζες, αλλά ψηλαφούνται εύκολα, τα καπούλια είναι στρογγυλεμένα.
Βαθμίδα 4 : Παχιά . Ο λαιμός έχει πλατιά και συμπαγή βάση, ο τράχηλος είναι σκληρός με πτυχές λίπους, οι πλευρές ψηλαφώνται μόνο με σταθερή πίεση των δακτύλων, η λεκάνη καλύπτεται από μύες και ψηλαφάται δύσκολα, υπάρχει αύλακα στη βάση της ουράς.
Βαθμίδα 5 : Παχυσαρκία . Ο λαιμός είναι συμπαγής με πολύ πλατιά βάση, υπάρχουν μεγάλες πτυχές με λίπος στον τράχηλο και εναποθέσεις λίπους στις πλευρές. Η ράχη είναι επίπεδη και πλατιά, η λεκάνη δεν διαγράφεται, από τη βάση της ουράς προεξέχει λίπος και οι μηροί εφάπτονται μεταξύ τους.
Για την εκτίμηση της θρεπτικής κατάστασης, γίνεται επισκόπηση του ζώου και ψηλάφηση του λαιμού, του θώρακα, της ράχης και της λεκάνης. Ο όνος συσσωρεύει λίπος σε συγκεκριμένα τμήματα του σώματος όταν βόσκει χωρίς περιορισμό. Ο τράχηλος μπορεί να γίνει πολύ χοντρός και λίπος συσσωρεύεται με τη μορφή εξογκωμάτων στις πλευρές και τη λεκάνη.
Εκτός από την θρεπτική κατάσταση, είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε το βάρος σε κιλά του ζώου προκειμένου να υπολογίζονται οι δόσεις των φαρμάκων. Σχετικά με την εκτίμηση του βάρους ενός όνου υπάρχουν συγκεκριμένα πρακτικά προβλήματα. Λόγω του μεγέθους του ζώου πολύ σπάνια υπάρχουν διαθέσιμες πλάστιγγες όπου μπορεί να πατήσει το ζώο και να ζυγιστεί. Επίσης οι μαθηματικοί τύποι που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό του βάρους στα άλογα δεν ισχύουν στους όνους. Το καταφύγιο όνων στην Αγγλία (DonkeySanctuary), διατύπωσε μία εύχρηστη μέθοδο υπολογισμού του βάρους. Αρκούν 2 μετρήσεις με μεζούρα, το ύψος του ακρωμίου σε cmκαι η περίμετρος του θώρακα στο ύψος της καρδιάς σε cm. Κατόπιν με τη χρήση ενός ειδικού πίνακα υπολογίζεται το βάρος του ζώου. Περισσότερα για αυτή τη μέθοδο μπορείτε να βρείτε στον παρακάτω σύνδεσμό :
http://www.thedonkeysanctuary.ie/files/ireland/Weight-Management-And-Condition-Scoring.pdf
Στην συνέχεια της κλινικής εξέτασης εκτιμώνται τα ζωτικά σημεία (vitals) του ζώου, δηλαδή η θερμοκρασία και η συχνότητα σφυγμών και αναπνοών. Για τη θερμοκρασία χρησιμοποιείται θερμόμετρο που τοποθετείται στον πρωκτό του ζώου. Η φυσιολογική θερμοκρασία του ενήλικου ζώου είναι 36,2 ως 37,8 (μέσος όρος 37,1) βαθμοί Κελσίου και του νεαρού ζώου 36,6 ως 38,9 (μ.ο. 37,6) βαθμοί Κελσίου. Για την εκτίμηση της συχνότητας των αναπνοών αρκεί η παρατήρηση του ζώου από το πλάι, ώστε να βλέπουμε τις κινήσεις του θώρακα ή των κοιλιακών τοιχωμάτων του καθώς αναπνέει. Μετράμε τις αναπνοές του για 30 δευτερόλεπτα και πολλαπλασιάζουμε με το 2. Η φυσιολογική συχνότητα αναπνοών είναι 12-44(μ.ο. 20) αναπνοές το λεπτό για το ενήλικο ζώο και 16-48 (μ.ο. 28) για το νεαρό. Ο σφυγμός εκτιμάται με την ψηλάφηση της προσωπικής αρτηρίας καθώς περνάει από την κάτω γνάθο. Το ζώο πρέπει να είναι ακίνητο και να μην μασάει.
Τοποθετούμε το χέρι μας με την παλάμη προς τα πάνω, στην κάτω πλευρά της κάτω γνάθου με τα δάκτυλα κατά μήκος του εσωτερικού χείλους της γνάθου. Εντοπίζουμε την αρτηρία, μετράμε το σφυγμό για 30 δευτερόλεπτα και πολλαπλασιάζουμε με το 2. Οι φυσιολογικές τιμές είναι 36-68 (μ.ο. 44) σφυγμοί το λεπτό για το ενήλικο ζώο και 44-80 (μ.ο. 60) για το νεαρό.
Τέλος η γενική κλινική εξέταση ολοκληρώνεται με τον έλεγχο για αφυδάτωση του ζώου και τον έλεγχο των βλεννογόνων. Ο πρώτος γίνεται με τη δοκιμασία της πτυχής του δέρματος. Κρατάμε μια πτυχή του δέρματος στην κορυφή του ώμου μεταξύ του αντίχειρα και του δείκτη. Την απομακρύνουμε από τους υποκείμενους ιστούς, την στρίβουμε ελαφρά και την αφήνουμε. Το δέρμα πρέπει να επανέρθει αμέσως στη θέση του. Σε περίπτωση αφυδάτωσης, το δέρμα χάνει την ελαστικότητα του και παραμένει σηκωμένο για περισσότερο από 2 δευτερόλεπτα.
Ο έλεγχος των βλεννογόνων γίνεται με την παρατήρηση των ούλων πάνω από τους τομείς. Οι φυσιολογικοί βλεννογόνοι είναι ροζ, γυαλιστεροί και υγροί κατά την ψηλάφηση. Ο χρόνος επαναπλήρωσης των τριχοειδών πρέπει να είναι μικρότερος από 2 δευτερόλεπτα. Για την εκτίμηση του, πιέζουμε με τον αντίχειρα πάνω στα ούλα μέχρι να ασπρίσουν, απομακρύνουμε το δάκτυλο και μετράμε σε πόσα δευτερόλεπτα επανέρχεται το ροζ χρώμα στα ούλα.
Η γενική κλινική εξέταση του όνου μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να περιλαμβάνει και άλλες ενέργειες, ανάλογα με το ιστορικό του περιστατικού. Ωστόσο, η Vethelpπροτείνει σε κάθε ιδιοκτήτη-κηδεμόνα αυτών των υπέροχων ζώων να εξοικειωθεί με τις ενέργειες που περιγράφηκαν σε αυτό το άρθρο, να πραγματοποιεί μια κλινική εξέταση μία φορά το μήνα ή και συχνότερα και να καταγράφει τα αποτελέσματα της.
